دهملابزرگ

شهرک امروزی دهملاهندیان قدیم

دهملاشهرکی باستانی است که امروزدرشمال خاوری هندیجان واقع شده است.فاصله هندیجان تادهملا40کیلومتراست.این شهرک مانند هندیجان بواسطه رودزهره به دونیمه شمالی وجنوبی تقسیم شده است.این شهرک به استنادگفتارهاونوشتارهای برخی ازمورخان ومحققان وجهانگردان معروف ومعتبرروزگارانی یکی ازشهرهای باستانی وتاریخی بوده وروستاهایی دراطراف خودداشته که به  مرورزمان ویران شده وآثاری ازآنهابجامانده است.

نخستین جهانگردی که درسال341ه.ق به ایران آمده مسعربن مهلهل خزرجی معروف به{ابودلف}شاعروجهانگردعرب بوده که به این شهرآمده وخط مستقیم باقایق ازرودخانه هندیجان به خلیج فارس رسیده وازآنجابه بصره رفته است ودرباره دهملاگفته است که؛دهملاواقع درکناررودخانه هندیجان نقطه مهمی است که کم وبیش میان راه بهبهان جنوب خرابه های ارجان  وفلاحیه ودورق واقع دراست وچندین جاده ازآن می گذرد.

یاقوت حمودی ج4ص993معجم البلدان نوشته است؛هندیجان رانبایدباهندیجان امروزی یکی دانست,زیراهندیجان برسرراهی واقع است که به خط مستقیم{شرح مقاله68}به طرف خلیج فارس امتدادداردودرحدود20میل بالای دهان رودخانه هندیجان می باشد.

قزوینی{ج2ص182}هندیجان راکه ابودلف قریه بسیارقدیمی می داندوهندیجان راکه درآن چاهی است که دودازدهانه اش بیرون می رودهریک راجداگانه ذکرکرده است واین خودنشانگرآن است که این دوشهریادوبلوک یعنی {هندیان}و{هندیجان}همزمان یکدیگربوده وقدمت تاریخیشان یکی بوده است وهردوازبخش های ولایت بزرگ ارجان بوده اند.وتنهاتفاوتی که ازنظراسمی بایکدیگردارندآن است که قوم{زط}یاگات دردوره ساسانیان ازسندپاکستان وهندوستان به نام هندی به ایران آمدند.ابتدادرشهرهندیان{دهملای امروزی}سکونت گزیده اندوبدین حهت آن راهندیان نامیده اندمادرپیرامون این شهرک باستانی وتاریخی آثارتپه های متعددی به نامهای تپه ی مردو،تپه شاه،ابوالقاسم،تپه صاحب الزمان وتپه هی دیگری رامی بینیم که روزگارانی روستاهاودیهه های سرسبزوآبادانی بوده اندکه بهترین نشانگرعظمت وبزرگی این شهرباستانی است که ازتوابع ولایت بزرگ ارجان بوده است.این شهرپیش ازطاعون درسال1247قمری که هندیجان وبیشترین شهرهای خوزستان راویران نمودشهری پرجمعیت ودارای بازارهای بزرگ ودکانهای متعددبرای پیشه وران اعم اززرگر،نمدمال،جاجیم باف،عباباف،کفاش،بازرگان،دکان نانوایی،گرمابه،مسجدومکتبخانه بوده وپذیرای مردمی بوده که ازفارس وکهگلویه عازم زیارت عتبات کربلاومکه معظمه ومدینه طیبه بوده است

درکتاب{هندیجان،تمدنی خفته درخاک}تالیف آقای غلامرضادرویشی چاروسایی صفحه71ازقول اهالی محل خوانده ام:

ایل چاروساکه درسال های1252ق به بعدراین منطقه سکنی گزیدند.شخصی به نام ملاعلی مرادچاروسابه همت طایفه اش کانالی رابرای آبیاری کشاورزی ازشمال رودخانه هندیجان به طرف مغرب حفرکرد،این مکان به پاس زحمات این مردبزرگ ده ملایعنی روستای ملانامیده شد.

تعدادی ازعزاداران هیئت ابوالفضل ع دهملابزرگ

این سخن ازقول اهالی ازدوحالت بیرون نیست.یاراست است یادروغ،اگرراست باشدمرحوم ملاعلی مرادکه فردی بزرگ ودانابوده نبایدبه پاس کانالی که کنده است نام شهرویادهی راکه بنیانگذارش کس دیگرمی بوده ووجه تسمیه ای داشته روی نام خودنهد.برا ی مثال مرحوم شیخ سلامان کعبی که مردی نیک نام وخیراندیش بودهپس ازمرگ نادرشاه درسال1262ق هنگامی به ده فلاحیه آمدکه کویرانه ای بیش نبودوبه قول عرب ها{فی الفلاحیه خنزیرسکن}یعنی درده فلاحیه گرازسکونت دارد.اینبزرگوارکمرهمت برمیان بست.ابتداسدی درجلوکارون بناکردوآب رابه ده ویران فلاحیه رسانیدوآن رابسان شهری آبادگردانید.چاپلوسان شایع نمودندکه فلاحیه تبدیل به سلمانیه شده شیخ برآشفت وگفت این ده فلاحیه بوده حالاشهرفلاحیه است.نام مراروی آن نگذارید.

وامااگراهالی برای خوش آیندآقای درویشی چنین دروغی راگفته باشند،ایشان که جوانی تحصیل کرده وتاریخ نویس هستند نبایدچنین دروغی راباورکنند.

ازسوی دیگرمگردرمناطق هندیجان،چم خلف عیسی ویاازبازماندگان خوددهملاهیچ ملایی نمانده بودکه مرحوم ملاعلی باطایفه اش ازچهارروستابیایدوباکندن چنین کانالی این ده طاعون زده راآبادگرداندونام خودراروی روی آن نهد.مرحوم ملاعلی مرادمردی بزرگ وصاحب طایفه بودچرادریکی ازچهارده خودشان چنین خدمتی نکردکه به دهملابیایدونام خودرابرروی این ده ویران شده بگذارد.

برگرفته ازکتاب سرزمینی کهن باتمدنی دیرینه ازارجان تاقبان مولف:استادعبدالحمیدکنعانی هندیجانی