خلیج همیشه فارس یابحرالعربیه کدام زیباتراست؟
قدمت نام خلیج فارس 2500 سال است
قدیمی ترین اسناد موجود درباره خلیج فارس به كتاب های باقیمانده از یونان باستان بر می گردد. یونانی ها و مورخانشان در این كتاب ها با نام "پرسیكوس سینوس" كه به معنی "خلیج فارس" است از این آبراهه یاد می كنند و تكرار همین نام باعث می شود كه بسیاری از نقشه های باقیمانده از اروپائیان قرنها بعد نیز با همین نام از خلیج فارس یاد كنند.
به گزارش جام جم آنلاین، بر اساس نوشتههای مورخان یونانی مانند هرودت (484 - 425 ق.م) کتزیاس (445 - 380 ق.م)، گزنفون (430 - 352 ق.م) استرابن (63 ق.م - 24 م) که پیش از میلاد مسیح میزیستهاند؛ یونانیان نخستین ملتی هستند که به این دریا نام پرس و به سرزمین ایران پارسه، پرسای، پرسپولیس یعنی شهر یا مملکت پارسیان دادهاند.
«هکاتیوس هلطی» از علمای قدیم یونان كه به پدر جغرافیا ملقب است، در سال 475 قبل از میلاد از نام دریای پارس استفاده کرده است. در نقشههای باستانی از قول هرودوت و گزنفون به این دریا، دریای پارس اطلاق شده است و بطلمیوس جغرافی نگار، نقشهنگار و ریاضیدان مشهور قرن دوم میلادی، در کتاب جغرافیای عالم که به زبان لاتین نگاشته شده و همچنین در نقشهای که کشیده، از خلیجفارس با نام پرسیکوس سینوس یاد کرده است.
کوین توس کوروسیوس روفوس مورخ رومی که در قرن اول میلادی میزیسته این دریا را دریای پارس یا آبگیر فارس خوانده است. همچنین در کتابهای جغرافیایی لاتین، آبهای جنوب ایران (دریای مکران و خلیجفارس) را ماره پرسیکوم یعنی دریای پارس نوشتهاند.
انگلیسی زبانها نیز این منطقه جغرافیایی خاص را PERSIAN GULF می خوانند كه در واقع ترجمه ساده ای از نام "خلیج فارس" است و نقشههای بیشماری كه از ملوانان و جغرافی دانان انگلیسی قرون 16 و 17 میلادی باقیمانده است، اسناد غیر قابل انكار این حقیقت تاریخی هستند.
اسناد تصویری قدمت 300 ساله استفاده از نام خلیج فارس در مكاتبات اداری، نقشهها و اسناد بریتانیا پس سالها بایگانی و ممنوعیت مشاهده از سوی تاریخ نگاران و پژوهشگران بالاخره در سال 1387 از آرشیو ملی انگلستان آزاد شد؛ در مراسم رونمایی از این اسناد تنها یك محقق ایرانی به نام مجید تفرشی دعوت شد.
کوین توس کوروسیوس روفوس مورخ رومی که در قرن اول میلادی میزیسته این دریا را دریای پارس یا آبگیر فارس خوانده است. همچنین در کتابهای جغرافیایی لاتین، آبهای جنوب ایران (دریای مکران و خلیجفارس) را ماره پرسیکوم یعنی دریای پارس نوشتهاند.
نقشه بریتانیایی چاپ 1808 میلادی که نام «خلیج فارس» را نشان میدهد
دكتر مجید تفرشی تاریخ نگار و محقق ایرانی مقیم لندن در این باره میگوید: در حال حاضر سه هزار و 500 پرونده در این آرشیو با نام خلیج فارس وجود دارد كه به 300 تا 30 سال گذشته برمی گردد، همچنین ده ها هزار برگ سند دیگر نیز درباره خلیج فارس در آرشیو ملی بریتانیا وجود دارد كه نشان دهنده اهمیت این منطقه برای استعمارگران است.
تفرشی با تأكید بر اینكه تنها بر اساس اسناد موجود درانگلستان می توان حقانیت استفاده از نام خلیج فارس را به تمام جهان ثابت كرد، می گوید: آرشیو ملی بریتانیا 200 سال پیش از این تاسیس شده است و بیش از سه و نیم میلیون برگ سند در این مركز نگهداری می شود كه بخشی از آنها نیز اسناد مربوط به خلیج فارس هستند و تنها با اتكا بر همین اسناد می توان جواب هر كسی را كه درباره صحت نام خلیج فارس تشكیك میكند، داد.
در سالهای اخیر كشورهای عرب حاشیه خلیج فارس و در صدر آنها كشور عربستان سعی و تلاش فراوانی در تحریف نام خلیج فارس داشتهاند تا از این تغییر نام اعتباری برای خود بیافرینند و این آبراه استراتژیك جهان را به نام خود درآورند؛ البته اعراب حاشیه خلیج فارس در پیمودن این مسیر تنها نبودند و گهگاه از سوی برخی موسسات بزرگ غربی از جمله نشنال جئوگرافی نیز همراهی می شدند، اما این همراهی ها در نهایت به عذر خواهی این گونه موسسات و جایگزینی نام اصیل خلیج فارس به جای نامهای جعلی دیگر می شد.
نقشه قدیمی عربستان از منطقه خلیج فارس
البته باید تأكید كرد كه پس از فتح ایران به دست اعراب در سده هفتم پس از میلاد، تلاشی برای تغییر نام « دریای پارسی» صورت نگرفت واعراب مسلمان عموماً این خلیج را «بحر الفارسی» (دریای پارسی) مینامیدند و همین نام از سوی امپراتوریهای ایرانی، ترک و عربی هم که در 1200 سال بعد منطقه را تحت سلطه خود داشتند نیز استفاده میشد و محققان اسلامی نظیر استخری، مسعودی، بیرونی، ابن حقول، مقدسی، مستوفی و ناصرخسرو که مطالعه در اطراف این دریای ایرانی را تا قرن 15 ادامه دادند، در آثار و نوشتههای خود از آبهای جنوب ایران به نامهای بحر فارس، البحر الفارسی، الخلیج الفارسی و خلیجفارس یاد کردهاند.
آرشیو ملی بریتانیا 200 سال پیش از این تاسیس شده است و بیش از سه و نیم میلیون برگ سند در این مركز نگهداری می شود كه بخشی از آنها نیز اسناد مربوط به خلیج فارس هستند و تنها با اتكا بر همین اسناد می توان جواب هر كسی را كه درباره صحت نام خلیج فارس تشكیك میكند، داد.
جغرافیدانان عرب و اسلامی این نام را از دو تمدن باستانی گرفتند و همزمان مورد استفاده قرار دادند. بدین ترتیب که «پارسا درایای» ایرانی را « بحر فارس» و «سینوس پرسیکوس» یونانی را «خلیجفارس» مینامیدند و حتی منظور از دو دریا در سوره الرحمن قرآن مجید را نیز همان دریای فارس و دریای متوسط میدانستند.
ابوعلی احمدبن عمر معروف به ابن رسته در کتاب الاعلاق النفیسه که در سال 290 هجری به رشته تالیف درآورده، نوشته است: « اما از دریای هند خلیجی بیرون میآید به سمت سرزمین فارس که آن را «خلیجفارس» مینامند»؛ محمد عبدالکریم صبحی نیز در کتاب «علم الخرائط» در نقشههایی که با ترجمه عربی نقل کرده است، دریای جنوب ایران را «الخلیجالفارسی» و «بحر فارس» نامیده است.
مدارک غیرقابل کتمان=
در کتیبهای از داریوش بزرگ شاه هخامنشی واژه یا عبارت « درایه تیه هچا پارسه آئی تی Draya tya hacha Parsa aity» بر آبراه خلیج فارس اطلاق شده است که معنای آن « دریایی که از پارس میرود» است.
فلاویوس آریانوس (Flavius Arrianus) مورخ یونانی که در قرن دوم میلادی میزیسته است در کتابش آنابازیس برای نام خلیج فارس واژه « پرسیکون کاای تاس Persikon Kaitas» را به کار میبرد که معنا و مفهوم آن قرابت نزدیکی با عبارت « خلیج فارس» دارد.
« استرابون Strabon» جغرافیدان معروف یونانی هم که در نیمه قرن اول میلادی زندگی میکرد در کتاب خود مکرراً از همین واژه برای معرفی خلیج فارس بهره برده و به ویژه تصریح میکند که اعراب ب93ین دریای سرخ و خلیج فارس (پرسیکون کا ای تاس) روزگار میگذرانند.
کلودیوس پتوله ما اوس (Claudius Ptalemaeus) معروف و مشهور به بطلمیوس بزرگترین جغرافیادانان عالم در قرون اولیه پس از میلاد در قرن دوم میلادی از آبراه خلیج فارس تحت نام « پرسیکوس سینوس Persicus Sinus» ذکر کرده است که دقیقاً به مفهوم « خلیج فارس» است. در برخی منابع لاتین این واژه به صورت سینوس پرسیکوس و « ماره پرسیکوم Mare Persicum» هم ذکر شده است که معنای عبارت اخیر دریای پارس است.
لازم به یادآوری است که در بسیاری از زبانهای زنده دنیا نیز همین واژه سینوس پرسیکوس برای معرفی نام خلیج فارس وارد شده است. چنانکه در زبانهای : فرانسه به صورت : Golfe Persique؛ .6انگلیسی Persian Gulf؛ آلمانی Persischer Golf؛ ایتالیایی Golfo Persico؛ روسی Persidskizaliv؛ ژاپونی Perusha Wan؛ و ترکی Farsi Korfozi ثبت شده است.
کوین توس کورتیوس روفوس (Quintus Curtius Rufus) مورخ رومی هم در قرن اول میلادی نام لاتین « آکوارم پرسیکو Aquarum Persico» را برای نام خلیج فارس به کار برده است که به معنای آبگیر پارس است.
در منابع تاریخی و جغرافیایی دوره اسلامی نیز به طور مکرر برای شناسایی و معرفی آبراه خلیج فارس از واژهها و عبارات « بحر فارس ـ البحر الفارسی ـ الخلیج الفارس ـ خلیج فارس» استفاده شده است.
ابوبکر احمد بن محمدبن اسحاق بن ابراهیم الهمدانی مشهور و معروف به ابن الفقیه در اثر جغرافیاییاش مختصر کتاب البلدان که در سال 279ق تألیف شده است درباره خلیج فارس چنین آورده است : « و اعلم ان بحر فارس و الهندهما بحر واحد لاتصال احدهما بالاخر. یعنی : بدان که دریای پارس و هند از برای پیوستگی به یکدیگر هر دو یک دریا هستند.»
ابوعلی احمدبن عمر بن رسته در کتابش الاعلاق النفیسه و در سال 290ق درباره خلیج فارس چنین نوشته است :
« فاما البحر الهندی یخرج منه خلیج الی ناحیه فارس یسمی الخلیج فارس ... و بین هذین الخلیجین (یعنی خلیج احمر و خلیج فارس) ارض الحجاز و الیمن و سایر بلاد العرب. یعنی : اما دریای هند، از آن خلیجی به سوی ناحیت پارس بیرون آید که خلیج فارس نام دارد... و بین این دو خلیج یعنی خلیج احمر و خلیج پارس سرزمین حجاز و یمن و دیگر بلاد عرب واقع است.
ابوالقاسم عبیدالله بن عبدالله بن احمد بن خرداد به خراسانی (وفات 300ق) در کتاب خود المسالک و الممالک در این باره مینویسد: « گروهی از این رودها به سوی بصره و گروهی به سوی مذار [شهری بین واسط و بصره] روانند و سپس همه آنها به دریای پارس میریزند.»
بزرگ بن شهریار الناخذاه هرمزی (ناوخدای هرمزی) در کتابش عجایب الهند بر و بحر و جزایره که در سال 342ق آن را تألیف کرده است از واژه « بحر فارس» برای معرفی خلیج فارس بهره برده است. ابواسحاق ابراهیم بن محمد الفارسی الاصطخری (وفات 346ق) هم در کتاب خود مسالک الممالک از همین عبارت « بحر فارس» برای معرفی نام خلیج فارس استفاده میکند. مورخ نامدار ابوالحسن علی بن الحسین بن علی مسعودی (وفات 346ق) نیز در اثرش « مروج الذهب و معادن جوهر» در ذکر خلیج فارس عبارت « بحر فارس» را به کار برده است. مسعودی در کتاب دیگرش « التنبیه و الاشراف» هم واژه « البحر الفارسی» را برای شناساندن خلیج فارس به کار گرفته است.
ابوریحان محمد بن احمد البیرونی الخوارزمی (وفات 440ق) نیز در آثار خود واژههای « دریای پارس ـ خلیج پارس ـ بحر پارس» را برای معرفی خلیج فارس ذکر کرده است.
ابن حوقل در اثرش « صورة الارض» و بشاری در کتابش احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم که به ترتیب در سالهای 367ق و 375ق تألیف شدهاند، واژه « بحر فارس» را به جای خلیج فارس به کار بردهاند در کتاب « حدودالعالم من المشرق الی المغرب» هم در معرفی خلیج فارس از عبارت « خلیج فارس» بهره گرفته شده است.
محمد بن نجیب بکیران در کتابش جهان نامه؛ ابن البلخی در کتابش فارسنامه؛ شرفالزمان طاهر مروزی در اثرش طبایع الحیوان؛ ابوعبدالله محمد بن عبدالله بن ادریس در کتاب نزهه المشتاق فی اختراق الآفاق؛ شهابالدین ابوعبدالله یاقوت بن عبدالله حموی رومی در کتاب مشهورش معجمالبلدان؛ ابوعبدالله زکریا بن محمد بن محمود قزوینی در کتاب آثارالباقیه و اخبارالعباد؛ در کتاب عجائب المخلوقات و غرایب الموجودات؛ ابوالفداء در کتاب تقویمالبلدان؛ و شمسالدین ابوعبدالله محمد بن ابی طالب الانصاری الدمشقی الصوفی در کتابش نخبةالدهر فی عجایب البر و البحر به ترتیب واژهها و عبارات : « بحر پارس - دریای پارس (و هم بحر پارس) ـ الخلیج الفارسی ـ بحر فارس ـ دریای پارس (و هم بحر فارس) ـ دریای پارس ـ بحر فارس ( و دریای پارس) ـ بحر فارس و بحر الفارسی (و بحر فارس)» را در معرفی و ذکر خلیج فارس به کار بردهاند. این عبارات و واژهها به طور مکرر طی قرون پنجم تا یازدهم قمری در کتب و منابع تاریخی و جغرافیایی زیر نیز ذکر شده است : شهابالدین احمد بن عبدالوهاب بن محمد النویری در کتاب نهایتالادب فی فنون العرب؛ حمدالله ابی بکر مستوفی در کتاب نزههالقلوب؛ ابوحفص زینالدین عمر بن مظفر معروف به ابن الوردی در کتاب حزیدةالعجائب و فریدةالغرایب؛ ابن بطوطه در کتاب خود تحفه النظار فی غرائب الامصار و عجائبالاسفار؛ ابوالقاسم محمد بن حوقل در کتاب صورةالارض؛ و کتاب صبح الاعشی فی کتابه الانشاء نوشته احمد بن علی بن احمد القلقشندی.
همچنین مصطفی بن عبدالله کاتب چلبی فلسطینی معروف و مشهور به حاجی خلیفه (وفات 1067ق) صاحب کتاب کشفالظنون در کتاب دیگرش جهاننما در توصیف خلیج فارس آورده است : [ترجمه از زبان ترکی است] « دریای پارس ـ به این دریا سینوس پرسیقوس میگویند یعنی خلیج فارس به مناسبت اینکه در مشرق آن فارس واقع است بدان نسبت داده میشود و آن را ماره پرسیقوم (دریای پارس) نیز میگویند.»
در جلد هفتم دایرةالمعارف البستانی نیز که در سال 1883م به چاپ رسیده است برای معرفی خلیج فارس از واژه « الخلیج العجمی» استفاده شده است.